Spis treści
Odjęcie kończyny jest procedurą medyczną, o której słyszał niemal każdy. Wykonuje się ją z rozmaitych przyczyn i może obejmować różny stopień części ciała. Choć amputacja jest wydarzeniem, które bezpowrotnie odmienia życie pacjenta, nie musi oznaczać utraty sprawności i samodzielności. Ogromnym wsparciem dla osób po odjęciu kończyn są pojawiające się na rynku coraz nowocześniejsze protezy. Co to jest amputacja, kiedy się ją wykonuje i jak wygląda pierwsza pomoc przy amputacji – podpowiadamy.
Co to jest amputacja?
Zdarzają się takie sytuacje, w których jedynym wyjściem jest amputacja. Definicja mówi, że jest to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu wyznaczonej części ciała lub narządu. Najczęściej dotyczy kończyn. W znacznym stopniu wpływa na codzienne funkcjonowanie, przez co jest traktowana jako ostateczność i wykonywana wówczas, gdy nie ma innej możliwości leczenia. Takie sytuacje to między innymi poważne urazy i choroby naczyniowe lub nowotworowe, które uniemożliwiają zachowanie funkcji danej części ciała. Przyczyny amputacji mogą więc być różne.
Co to znaczy amputacja? Zabieg oznacza nieodwracalną utratę kończyny i wiążącą się z tym niepełnosprawność. Czasem jednak jest jedyną możliwością ratowania życia pacjenta lub poprawy jego jakości. Rokowania po amputacji są dobre. Badania pokazują, że osoby po odjęciu części ciała mogą żyć tak samo długo jak te, które takiego zabiegu nie musiały przejść.
Rodzaje amputacji kończyn
Amputacje kończyn dzieli się ze względu na obszar, który jest usuwany – może to być amputacja całej kończyny lub tylko jej fragmentu. Decyzja jest uzależniona od wielu czynników, w tym stopnia uszkodzenia tkanek, możliwości w zakresie zachowania funkcji, a także prognoz dotyczących rekonwalescencji. Różne rodzaje amputacji wiążą się z różnym poziomem szansy na powrót do sprawności i samodzielności. Amputacja kończyn jest ogromną zmianą w ciele i stylu życia. Warto jednak pamiętać, że po odjęciu kończyny można normalnie funkcjonować.
Typy amputacji można podzielić także ze względu na moment ich przeprowadzenia. I tak wyróżniamy amputacje pierwotne, czyli przeprowadzane tuż po urazie, oraz wtórne – przeprowadzane po pewnym czasie, na przykład na skutek zakażenia lub chorób przewlekłych. Od umiejscowienia i stopnia operacji jest uzależniony kod, jaki oznacza stan po amputacji kończyny ICD-10.
Amputacja urazowa po wypadku
Jednym z najczęstszych powodów amputacji jest stopa cukrzycowa. Jednakże różnego rodzaju wypadki i nagłe zdarzenia to również powszechne przyczyny odjęcia kończyny. W takich sytuacjach uszkodzenia tkanek bywają na tyle poważne, że nie ma szans na rekonstrukcję i konieczne staje się ich usunięcie, które zapobiegnie dalszym powikłaniom. Amputacja urazowa pozwala uniknąć rozwoju zakażenia i ogranicza postępowania zmian chorobowych. Stopień odjęcia kończyny jest uzależniony od stopnia uszkodzenia mięśni, stawów, nerwów oraz naczyń krwionośnych.
Poziomy amputacji kończyn
U różnych pacjentów operacja może oznaczać odmienne poziomy amputacji. W obrębie kończyn dolnych przeprowadzane są: amputacje stopy, podudzia i uda, a także wyłuszczenie stawu kolanowego lub biodrowego. W skrajnych przypadkach amputacja nogi oznacza usunięcie jej w całości, wraz z fragmentem miednicy.
Natomiast w przypadku kończyn górnych amputacja może obejmować palce, śródręcze, przedramię, ramię, a także wyłuszczenie w stawie nadgarstkowym, łokciowym lub barkowym. W najbardziej zaawansowanych przypadkach amputacja ręki może wiązać się również z usunięciem obojczyka i łopatki.
Jak przebiega amputacja kończyny?
Odjęcie kończyny to skomplikowana procedura, która wymaga od lekarza ogromnej precyzji, wiedzy anatomicznej i doświadczenia. Amputacja wiąże się z koniecznością odbycia wielu wizyt specjalistycznych i przeprowadzenia dużej liczby badań. To, jak wygląda amputacja, w dużej mierze zależy od jej przyczyny. Zawsze jednak poprzedza ją przygotowanie pacjenta, obejmujące ocenę ogólnego stanu zdrowia i oszacowanie ryzyka związanego z samym zabiegiem oraz narkozą. Chirurg w porozumieniu z innymi specjalistami oraz pacjentem decyduje o stopniu zabiegu i wyjaśnia, jak wygląda amputacja oraz pielęgnacja kikuta po amputacji.
Chirurg dokonuje odjęcia kończyny, starając się zachować jak najwięcej zdrowych tkanek i nerwów. Trudno jednoznacznie określić, ile trwa operacja amputacji, ponieważ dużo zależy od indywidualnego przypadku. Czas zabiegu jest uzależniony między innymi od poziomu amputacji, a także tego, czy konieczne jest przecięcie kości, czy rozdzielenie ich w stawie. Najczęściej jest to kilka godzin, choć zdarzają się przypadki, że operacja trwa nawet pół doby.
Przyczyny amputacji kończyn
Odjęcie kończyny może być koniecznością z różnych powodów. Najczęstsze przyczyny amputacji to choroby przewlekłe, między innymi takie jak cukrzyca czy zakrzepica. Zespół stopy cukrzycowej jest bardzo poważnym, a jednocześnie powszechnym powikłaniem u diabetyków. Szacuje się, że dotyka nawet kilkunastu procent pacjentów. Nieleczona stopa cukrzycowa najczęściej prowadzi do amputacji. Z kolei w przebiegu zakrzepicy dochodzi do niedokrwienia tkanek. Zaniedbanie leczenia może skutkować pojawieniem się martwicy, a w konsekwencji – koniecznością odjęcia kończyny.
Jednym z głównych wskazań jest także uraz, który nastąpił na skutek wypadku samochodowego, kontuzji sportowej, pracy czy innego nagłego zdarzenia. W takich przypadkach amputacja może być nieunikniona i stanowić jedyną szansę na uratowanie życia pacjenta.
Do amputacji może prowadzić również nieleczona choroba naczyniowa, taka jak miażdżyca. Podobnie nowotwory, w szczególności te złośliwe. Zdarza się, że rak staje się na tyle zaawansowany, że inne metody leczenia nie są skuteczne. Odjęcie kończyny bywa także jedyną opcją ratunkową w przypadku poważnych infekcji. Wskazaniem do amputacji są również niektóre wady rozwojowe i zniekształcenia. W ich przypadku operacja najczęściej nie ma charakteru nagłego, a planowy.
Stan po amputacji kończyny ICD-10
W międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych istnieje kilka kodów dotyczących stanu po odjęciu kończyny. Są one używane do dokumentowania i szybkiego klasyfikowania stanu zdrowia pacjentów po tego rodzaju interwencjach chirurgicznych. Podstawowy kod określający stan po amputacji kończyny ICD-10 to Z89. Może także być podany w sposób bardziej szczegółowy i określać stopień amputacji. Dla przykładu:
- Z89.1 – brak dłoni i nadgarstka,
- Z89.4 – brak stopy i kostki,
- Z89.6 – brak kończyny dolnej powyżej kolana,
- Z89.9 – nieokreślony brak kończyn.
Takie oznaczenia pomagają specjalistom w sprawnym monitorowaniu pacjentów, śledzeniu ich historii medycznej oraz dostarczaniu odpowiedniego leczenia i opieki. Są umieszczane na skierowaniach, zaświadczeniach lekarskich i innej dokumentacji.
Przeciwwskazania do amputacji kończyn
W wielu przypadkach amputacja kończyny jest absolutnie niezbędna i stanowi jedyny sposób na zachowanie życia i zdrowia pacjenta. Warto jednak mieć świadomość, że nie zawsze jej przeprowadzenie jest możliwe czy też wskazane. Zdarza się, że lekarz prowadzący stwierdzi przeciwwskazania do amputacji. Są to między innymi:
- istnienie alternatywnych metod leczenia, które mogą skutecznie poprawić stan zdrowia pacjenta – odjęcie kończyny jest traktowane jako ostateczność,
- kategoryczny brak zgody pacjenta na przeprowadzenie amputacji,
- zaburzenia krzepliwości krwi i wysokie ryzyko krwotoku – w takiej sytuacji najpierw konieczne jest unormowanie pracy układu krwionośnego,
- stan pacjenta, który uniemożliwia przeprowadzenie bezpiecznej operacji, na przykład z powodu występowania chorób przewlekłych.
Amputacja kończyn jest poważnym zabiegiem chirurgicznym, który nierzadko jest konieczny. Urazy, choroby naczyniowe czy nowotwory mogą skutkować potrzebą jej przeprowadzenia. Wykonanie badań, przeprowadzenie specjalistycznych konsultacji oraz odpowiednie postępowanie pooperacyjne są kluczowe dla zapewnienia jak najlepszego stanu zdrowia pacjenta. Warto pamiętać, że utrata kończyny nie musi oznaczać utraty samodzielności i sprawności. Nowoczesne rozwiązania protetyczne dają wiele możliwości w tym zakresie.
