Spoglądając w przyszłość protetyki widzimy, że maluje się ona w jasnych barwach. Stale zwiększające się zaangażowanie w tworzenie i wykorzystywanie nowych rozwiązań, widoczne w zespołach badawczych z całego świata, prowadzi nas ku jeszcze lepszym konstrukcjom protez, które zyskałyby możliwość przejęcia wszystkich rzeczywistych funkcji prawdziwej, ludzkiej kończyny.
Od momentu przypisania narzędziom mechaniki i zaawansowanej technologii funkcjonalności biologicznej dzieli nas jeszcze sporo pracy, zarówno na poziomie naukowym, jak i biznesowym. Już teraz jednak stosowane są rozwiązania, które umożliwiają pacjentom po zabiegach amputacji prowadzenia normalnego, aktywnego, satysfakcjonującego życia.
Punkt wyjścia dla postępowania usprawniającego
Dawniej, zabieg amputacji postrzegany bywał, jako dowód porażki medycznej, ostateczne zakończenie procesu leczniczego oraz porzucenie dalszych prób zintegrowanej terapii. Był to tak zwany „początek końca”. Czasy te odeszły jednak w niepamięć, a dynamiczny, synergiczny rozwój abstrakcyjnie nieprzewidywalnego duetu medycyny i innowacyjnych technologii pozwolił na zmianę sposoby myślenia o tym, co „potem”.
Amputacja stała się tym samym jedynie kolejnym etapem leczenia, zabiegiem służącym rekonstrukcji niezbędnego do prowadzenia dalszych, efektywnych działań terapeutycznych elementu narządu ruchu. Wytworzenie w jej wyniku funkcjonalnego kikuta stanowi punkt wyjścia dla rozpoczęcia kompleksowego postępowania usprawniającego, a w konsekwencji przywrócenia równowagi i sił organizmu oraz oczekiwanego poziomu codziennej aktywności, a co za tym idzie również poprawy jakości życia pacjenta.
Od estetyki po funkcjonalność – protetyka przyszłości
Stosowane dawniej rozwiązania protetyczne miały jedynie zastosowanie kosmetyczne, a wręcz wizualne, bowiem miały tylko zastąpić amputowaną część narządu ruchu. Nie zakładano wówczas jeszcze możliwości istnienia konstrukcji mechaniczno-technologicznych, tak bliskich biologicznej funkcjonalności prawdziwej kończyny. Pod tym względem, dynamiczny rozwój medycyny i kierunek, w jakim zmierzają jej poszczególne dziedziny, niejednego zaskoczył.
Technika i jakość przeprowadzenia zabiegu amputacji to ważny aspekt przygotowania narządu ruchu do protezowania. Przy wyborze zakresu zabiegu duże znaczenie mają czynniki indywidualne pacjenta, takie jak ogólny stan zdrowia, wiek oraz miejscowy stan kończyny. Ważne, by ostatecznie zabieg przeprowadzony został w taki sposób, aby w efekcie zachowana była odpowiednia długość kikuta, a tym samym stworzone zostały optymalne warunki codziennego, funkcjonalnego posługiwania się wybraną protezą.
Dobra proteza, czyli jaka?
Niezależnie od wybranej formy i rodzaju protezy, a obecnie wybór jest naprawdę szeroki, stanowiąc często złożone zagadnienie wymagające wielopłaszczyznowych, specjalistycznych konsultacji, istnieje kilka podstawowych wymagań, które prawidłowy, zastępczy narząd ruchu powinien spełniać.
Proteza powinna zostać dopasowana do wymiarów naturalnej kończyny oraz jej rzeczywistego ciężaru. Ma ona zapewniać wygodę i łatwą sterowalność, przy założeniu zużycia niewielkiej ilości energii oraz precyzję wykonywania określonych czynności, takich jak chwytanie przedmiotów czy chód. Dodatkowym atutem jest ograniczona lub całkowity brak emisji dźwięków podczas używania protezy.
Protezowanie – sposób na powrót do maksymalnej sprawności
Amputacja to ingerencja w ludzkie ciało, której efekt odczuwalny jest przez każdy prawidłowo funkcjonujący układ organizmu, zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej. Nagłe, niespodziewane ograniczenie aktywności, obejmujące długotrwałe unieruchomienie może prowadzić do trwałych lub trudno odwracalnych zmian w obrębie całego ustroju. Zaburzenia układu krążenia, zwiększenie ryzyka niekontrolowanego przyrostu masy ciała, pogorszenie wentylacji, trudności z oddychaniem podczas bardziej zaawansowanych czynności – to wszystko wyraźnie wpływa na pogorszenie jakości życia codziennego. Pojawianie się przykurczów czy ograniczenie ruchomości w stawach to przysłowiowy czubek góry lodowej.
Decyzja o protezowaniu stanowi punkt zwrotny w terapii. Zarówno wprowadzenie kinezyterapii bezpośrednio po zabiegu amputacji, jak i wdrożenie procesów wyboru i dopasowania protezy oraz szkolenia z zakresu jej użytkowania stanowią milowy krok na drodze powrotu do normalności. Prawidłowy wybór i codzienne, umiejętne użytkowanie protezy stwarza dla organizmu pacjenta zupełnie nowe możliwości regeneracyjne, jak i kompensacyjne.
Dostępne systemy mocowania protez
Prawidłowy wybór rodzaju protezy, polegający na określeniu indywidualnych potrzeb pacjenta oraz dopasowaniu do nich zastępczego narządu to podstawa. Obecnie dostępne są trzy podstawowe systemy mocowań, które cieszą się dużą popularnością. Możliwe jest zawieszenie protezy (bezpośrednie połączenie jej z użytkownikiem) na zamek pinowy, z wykorzystaniem tulei lub specjalnej klapy oraz z użyciem zintegrowanego systemu podciśnieniowego.
Najprostszym stosowanym rozwiązaniem jest mocowanie protezy na pas lub szelki. Do najważniejszych zalet tej formy zawieszenia jest znaczna tolerancja na zmiany obwodu kikuta oraz atrakcyjna cena. Niestety system ten, w porównaniu do pozostałych cechuje się dość ograniczoną sterownością oraz zwiększonym ruchem wzdłużnym kikuta w obrębie leja.
Zawieszenie na leju silikonowym z pinem, wykorzystujące bardziej złożone rozwiązania techniczne, posiada kilka istotnych zalet, m. in. nie wymaga wymiany leja w przypadku zmniejszenia obwodu kikuta w wyniku utraty masy ciała. System ten umożliwia łatwe, szybkie i wygodne zdjęcie protezy. Specyfika wykonania leja, z wykorzystaniem miękkiego, neutralnego dla skóry tworzywa, zapewnia większy komfort codziennego użytkowania, który dodatkowo jeszcze poprawia niewielki ciężar systemu mocowania.
Zawieszenie podciśnieniowe – rozwiązanie na miarę indywidualnych potrzeb
Za najbardziej zaawansowany system spośród ogólnodostępnych rozwiązań uznaje się mocowanie na podciśnienie. Niezależnie od ostatecznego poziomu aktywności, wskazana metoda łączenia zapewnia największą integralność leja protezowego, stworzonego z biologicznie neutralnego dla organizmu użytkownika materiału z kikutem, a zatem również gwarantuje najwyższą funkcjonalność. Istotnym atutem systemu podciśnieniowego jest komfort związany z zakładaniem i zdejmowaniem protezy, jak również możliwość zmiany wykorzystywanych w produkcji komponentów, pod kątem przystosowania jej do użytkowania również w środowisku wodnym.
Zawieszenie protezy na podciśnienie możliwe jest w sposób bierny lub aktywny. System bierny, opiera swe działanie na mechanicznym wypychaniu powietrza z leja protezowego na zewnątrz przez odpowiedni, jednokierunkowy wentyl, zachodzącym w chwili wsunięcia w jego obręb kikuta. System aktywny zapewnia wytworzenie podciśnienia w sposób mechaniczny lub elektroniczny, z użyciem specjalnej pompy, zwykle zlokalizowanej bezpośrednio przy leju.
Proste zawieszenie na podciśnienie, jak i w systemie podciśnieniowym z membraną uszczelniającą, zapewnia bardzo dobre prowadzenie protezy oraz dużą integralność leja z ciałem użytkownika. Wygoda zakładania i zdejmowania protezy, przy pomocy specjalnego przycisku, to duży atut, w szczególności, gdy pacjent prowadzi wysoce aktywny tryb życia lub ku takiemu docelowo zmierza. W obu przypadkach olbrzymie znaczenie dla osoby użytkującej protezę ma ograniczenie niepożądanego ruchu wzdłużnego kikuta względem leja, którego wykonanie z silikonowego materiału dodatkowo jeszcze poprawia komfort i pewność zawieszenia.
Jeszcze bliżej biologicznej funkcjonalności
W zależności od wykorzystanego rodzaju zawieszenia protezy, zwiększa się lub zmniejsza wygoda poruszania kończyną. Mniejszy ruch tłokowy kikuta w obrębie leja protezowego gwarantuje większą kontrolę nad samą protezą, unaturalnienie chodu pacjenta, zmniejszenie ryzyka otarć i uszkodzeń skóry, powstających podczas intensywnego ruchu tłokowego kikuta (zwykle w źle dobranych lub nieumiejętnie zamocowanych protezach).
Odpowiednio dostosowany system mocowania protezy do formy kikuta oraz indywidualnych cech fizycznych i motorycznych pacjenta pozwala na zwiększenie integralności zastępczej kończyny z ciałem, a tym samym poprawę komfortu codziennego funkcjonowania.
